Jovan Cvijić vizionar, istraživač, geograf

Jovan Cvijić, veliki srpski naučnik, geograf, vizionar i jedan od najvećih intelektualaca Srbije rođen je 11. oktobra 1865. godine u Loznici. Preminuo je na današnji dan (16. januara) 1927. godine u Beogradu.
Rođen je kao treće dete – trgovca Todora i majke Marije domaćice, za koju je govorio da je za njegovo odrastanje imala najveći uticaj.Bio je privrženiji majčinoj porodici koja je više uticala na njegovo obrazovanje. Mnogo je naučio od tetke Petre koja je znala priče Vuka Stefanovića Karadžića i narodne umotvorine, kao i od ujaka Petra kod koga je provodio raspuste.

Reklama

Školovao se u Loznici, Šapcu i Beogradu. U glavnom gradu je naučio tri strana jezika: engleski, nemački i francuski. U Prvoj Beogradskoj gimnaziji išao je u isti razred sa matematičarem Mihailom Petrovićem Alasom, pesnikom Miloradom Mitrovićem, književnicima Jašom Prodanovićem i Pavlom Popovićem, itd. O tome je napisan roman „Šešir profesora Koste Vujića“, a kasnije je snimljen istoimeni film. 1884. godine je završio gimnaziju. Hteo je da studira medicinu u inostranstvu, ali nije mogao da dobije stipendiju za studiranje u inostranstvu. Upisao je Prirodno-matematički fakultet u Beogradu. Još kao student (1887.) objavljuje svoj prvi naučni rad: „Prilog geografskoj terminologiji našoj“. Studirao je uporednu geografiju i etnografiju. Čitao je stručnu literaturu na engleskom i nemačkom jeziku, a Gorski vijenac je znao napamet.

1888. godine je diplomirao i zaposlio se kao profesor u Drugoj muškoj beogradskoj gimnaziji. Naredne godine je upisao geologiju i fizičku geografiju na Bečkom univerzitetu. 1893. godine je doktorirao. Odbranio je doktorsku tezu „Das Karstphänomen“ koja je prevedena na mnoge jezike. Doktorska teza ga je proslavila u naučnim krugovima i bila je prevedena ne nekoliko svetskih jezika. Disertacija je zasnovana na njegovom prethodnom istraživačkom radu na terenu Istočne Srbije. Nakon odbrane doktorske disertacije, Jovana Cvijića nazivaju utemeljivačem karstologije.

Nakon doktoriranja vratio se u Beograd gde je počeo da radi kao profesor geografije i etnografije u Velikoj školi u Beogradu. Bio je veoma posvećen  i požrtvovan profesor. 1894. osnivao je Geografski zavod u Velikoj školi koji je bio posvećen studentima posebno nadarenim za geografiju. Kada je Velika škola ukinuto počeo je da radi kao profesor na Univerzitetu. Založio se i uspeo da geografija i etnografija postanu izdvojeni predmeti.  Veliki uticaj imao je i na osnivanje mnogih fakulteta. Bavio se proučavanjem geomorfologije, geologije i antropologije.

Zaslužan je i za radove u oblasti nastanka velikih balkanskih jezera, klasifikacije planinskih sistema na Balkanskom poluostrvu, regionalne geografije, antropogeografije i etnologije Balkanskog poluostrva, stanovništva, migracija… Deo svojih istraživanja iz demografije i antropogeografije Jovan Cvijić upotrebio je i u pregovorima o formiranju granica nakon Prvog svetskog rata.  Iz tog razloga imenovan je prvim stručnjakom za etnografske granice 1918. godine.

Dobio je počasni doktorat Karlovog univerziteta u Pragu i Sorbone u Parizu. Bio je član osam akademija nauka među njima Češke i Italijanske, šesnaest geografskih društava. Dva puta je bio rektor Beogradskog univerziteta. Objavio je na stotine priznatih naučnih radova.  

Dobio je zlatnu medalju u Njujorku za naučni rad na geografiji balkanskih zemalja, kao i zlatnu medalju Kraljevskog geografskog društva u Londonu. Imao je veliku ulogu u reformi školstva i zalagao se da se otvore sledeći fakulteti: Medicinski, Poljoprivredni i Bogoslovni u Beogradu, Filozofski u Skoplju i Pravni u Subotici. Organizovao je Prvi kongres slovenskih geografa u Pragu i izabran je za počasnog predsednika.

16. januara 1927. godine je preminuo i sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.