Lidija Radovanović je od maja meseca na čelu Saveza Srba u Italiji. Svestrana i vrlo angažovana predsednica kojoj je, sa svojim timom jedan od važnijih prioriteta povraćaj ugleda srpskom narodu na prvom mestu u Italiji a potom i u svetu, upoznavanje sa pravom istorijom i stradanjem srpskoga naroda. Mišljenja je da Srbi treba što pre zajedno da definišu primarne nacionalne interese. Saradnja sa italijanskim institucijama poslednjih godina podignuta je na jedan veoma visoki nivo i tu saradnju treba produbiti. Italijanski narod je prijateljski prema Srbima. „Srbija će večito da pamti najblistaviji trenutak italijanskog prijateljstva zabeležen tokom jednog od najtežih istorijskih događaja – Prvog svetskog rata”. Iako je na prijateljstvo naša dva naroda nakratko bačena senka i tokom Drugog svetskog rata, a i 1999. godine, bombardovanjem Srbije Lidija ističe da se „ne snebivamo da govorimo o tome, zato što prema prijateljima treba biti otvoren i zato što smo u prošlosti svi, manje ili više, grešili. Iskreno prijateljstvo naša dva naroda ogleda se i u mnogim trenucima nakon Drugog svetskog rata”.
O ovim temama za medijski portal Rasejanje.info je govorila Lidija Radovanović.
Kada se kaže Savez Srba u Italiji, šta za Vas to znači?
– Savez Srba u Italiji za nas znači humanitarni rad i nesebičnu ljubav i pomoć matici, očuvanje srpskog jezika, ćiriličkog pisma, kulture, tradicije i identiteta i rad na ovim vrednostima predstavlja samo jedan deo aktivnosti koje sprovodimo.
Foto: arhiva L. Radovanović
Koji su Vaši planovi u Savezu – šta biste voleli da promenite, da unapredite…
– Naravno da smo i mi, Srbi koji žive u Italiji, saglasni da je bitno definisati i sprovoditi programe predstavljanje srpske kulture i umetnosti u inostranstvu, ali mislimo da imamo i još jedan važan prioritet a to je povraćaj ugleda srpskom narodu.
Mi Srbi smo jedini mali narod na svetu koji je i tokom Prvog i tokom Drugog svetskog rata bio protagonista sukoba i, od početka, na pravednoj strani i završio oba rata sa pobedom, uz ogromne žrtve, a te pobede nije koristio da bi dobio neku ličnu korist, na uštrb drugih naroda, naprotiv.
Tokom ’90.-ih godina prošlog veka ugled Srba u svetu je narušen od stane propagande zapadnih medija koji su predstavili Srbe i Srbiju kao narod i zemlju koji su prouzrokovali i bili jedini krivci ratove na teritoriji Bivše Jugoslavije: u Hrvatskoj, u Bosni i Hercegovini, a kasnije i na Kosovu i Metohiji.
Mi koji živimo na Zapadu znamo da većina stanovnika tih zemalja ne zna da su Srbi za vreme devedesetih godina prošlog veka proterani iz Hrvatske sa svojih vekovnih ognjišta – posebno u operaciji Oluja 1995. godine – gde su živeli od formiranja Vojne krajine, ili Vojne granice u Habzburškoj monarhiji, sa ciljem da budu prva linija odbrane Dunavske monarhije od najezde osmanlijskih osvajača. Izbačeni su i iz Dalmacije, gde su prosperirali posebno u srednjem veku, u periodu vladavine Nemanjića.
Većina stanovnika zapadnih zemalja ne zna da je Kosovo i Metohija kolevka srpskog naroda i da se na toj teritoriji nalazi preko hiljadu srpskih pravoslavnih crkvi i manastira, a pogotovu i sedište poglavara srpske pravoslavne crkve koje se, počev od 1346. godine, nalazi pri Pećkoj patrijaršiji. Trenutno je nemoguće garantovati bezbednost ekskurzijama srpskih đaka, bilo koje srpske škole na svetu, i ne mogu da idu da posete Pećku patrijaršiju. To je kao da Vatikan ne dozvoljava pristup crkvi Svetog Petra u Rimu italijanskim đacima. Kako može onda da priča o takozvanom „Kosovu”, kao o mladoj i modernoj demokratskoj evropskoj Državi?
U školske udžbenike na Zapadu ulazi da, posle genocida nad Jevrejima u Drugom svetskom ratu, počinjenog od strane nacista, jedini sledeći genocid na teritoriji Evrope su počinili Srbi u Srebrenici. Pored toga što se vodi računa da se Nemci ne prikažu kao genocidni narod, i govori se samo o nacistima, kada se radi o Srebrenici, upire se prst na ceo srpski narod.
Mislimo da je prva stvar koju bi trebalo da definišemo svi zajedno je: Koji su naši primarni nacionalni interesi?
Srba u dijaspori, ceni se, trenutno ima koliko i Srba u Srbiji. To bi trebalo iskoristiti u pozitivne svrhe.
Lidija Radovanović sa članovima Saveza i srpskih udruženja na mnogim manifestacijama
Foto: arhiva L. Radovanović
Koja su važna pitanja kojima se Savez bavi?
– Savez Srba u Italiji je oformljen 2015. godine sa ciljem da naša dijaspora u Italiji bude jedinstvena u nastojanju da sačuva svoj nacionalni identitet čiji su nosioci svetosavlje, srpski jezik, ćiriličko pismo, folklor, običaji srpskog naroda iz raznih krajeva, Srba koji su emigrirali u Italiju nakon raspada Jugoslavije. Prenoseći očuvani nacionalni identitet na mlade generacije, Srbi opstaju kao narod i van svoje matice.
Savez sačinjavaju srpska kulturna i sportska udruženja koja imaju te iste ciljeve. Udruženja su nastala u mestima gde je bilo aktivnih pojedinaca koji su uspeli da okupe svoje zemljake oko tih vrednosti i da se organizuju. Neka postoje godinama, neka su novijeg datuma, a neka su prestala da postoje. Udruženjima koja su opstala zajedničko je druženje, organizovanje nastavnih punktova srpske škole, humanitarne akcije u korist pojedinaca i grupa, organizovanje sportskih takmičenja, književnih večeri, koncerata, izložbi, izleta.
Srbi u Italiju masovno emigriraju devedesetih godina, u toku i nakon raspada bivše Jugoslavije i pored Srba iz Srbije, stiže i veliki broj Srba izbeglih iz Hrvatske, Bosne i sa Kosova i Metohije. Pored Srba koji žive u Trstu već nekoliko generacija, sve veći broj naših ljudi nastanjuje se naročito u severnim regijama Italije. Najbrojniji su u Regiji Veneto.
Našu emigraciju u Italiji je od početka najviše pratila i pomagala crkva, posebno Srpska pravoslavna crkvena opština u Trstu sa crkvom Svetog Spiridona, najvažnija institucija za Srbe u Italiji već nekoliko vekova a danas imamo i odličnu saradnju i sa našom državom posebno zahvaljujući generalnoj konzulki u Trstu Ivani Stojiljković. Pored vekovima postojeće crkvene opštine u Trstu, 1995. godine osnovana je i parohija u Vićenci, a kasnije i u Rimu, Milanu i Udinama. Parohija je bila prvo i najvažnije mesto okupljanja našeg naroda. Ona je vraćala veri i utvrđivala je, bila inicijator negovanja nacionalnog identiteta zagovarajući osnivanje škole, kulturno-umetničkih i sportskih udruženja koja će štititi od izumiranja jezik, pismo, običaje i sve ono što sadrži naš nacionalni identitet.
Kakva je podrška Savezu od strane srpskih udruženja (u Italiji)?
– Savez Srba u Italiji je baš krovna organizacija srpskih udruženja koja ga sačinjavaju. Savez podržava, povezuje i podstiče udruženja na zajedničko učešće u manifestacijama, koje svako od udruženja Saveza samostalno organizuje u toku godine, koja na taj način postaju masovnija i reprezentativnija.
Jednom godišnje sva udruženja zajedno realizuju „Dane srpske kulture u Italiji”, koji su postali tradicionalan događaj koji Savez Srba u Italiji organizuje već šestu godinu za redom.
Ove godine su se održavali od 27. maja do 25. juna 2023. godine u Udinama, Trstu, Vićenci i provinciji. Program je obuhvatio razne manifestacije, organizovane od strane Udruženja koja su članovi Saveza, a to su bili muzički i sportski događaji i bogat kulturno umetnički program sa učesnicima iz Italije i gostima iz Srbije. Počasni gosti iz Srbije bili su pesnik, pisac i akademik Matija Bećković i vokalni solista Pavlina Radovanović i kompozitor Gavrilo Kujundžić iz Orahovca, Kosovo i Metohija, kao i vokalni solista Julija Lazić iz Tiena i umetnica i vajarka Jelena Vasiljev iz Milana.
Događaj je održan pod pokroviteljstvom Ministarstva spoljnih poslova-Uprave za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu, Generalnog konzulata Republike Srbije u Trstu, Srpske pravoslavne crkvene opštine iz Trsta, Crkvenih opština i parohija Sveti apostol i jevanđelist Luka iz Vićence i Sveti Stefan slepi iz Udina, Opštine Vićenca i Opštine Udine. Medijski pokrovitelj događaja je bio TV Hram.
Događaj je bio humanitarnog karaktera i prihod je prikupljen i poslat Narodnim kuhinjama na Kosovu i Metohiji. Program je bio obogaćen i učešćem kulturno umetničkih folklornih društva Udruženja, članova Saveza Srba, iz Trsta, Udina, Vićence, Arzinjana, Skija i Tiena. U Trstu su ulepšali veče, izvodeći srpsku i rusku duhovnu muziku, hor srpske pravoslavne crkve Svetog Spiridona iz Trsta u kome pevam i ja. Učestvovali su u programu i naši đaci srpskih dopunskih škole iz Vićence i Udina, kroz pesmu i igru ili intervjuišući Matiju Bećkovića.
Koliko Savez ima članova?
– Savez trenutno broji ovih dvanaest udruženja iz 4 severne regije Italije ( Frijuli -Venecija Đulija, Veneto, Trentino – Alto Adiđe i Lombardija, a cilj i ambicija Saveza je da objedini udruženja koja postoje na celoj teritoriji Republike Italije. Članovi Saveza su: Vuk Stefanović Karadžić – Trst; Graditi budućnost – Trevizo; Duga -Montekio; Jelek – Arzinjano; Kruna – Skio; Mladost -Lonigo; Nikola Tesla -Udine; Pontes Mostovi – Trst; Sveti Sava – Valdanjo; Sloga srpske dijaspore – Udine; Sloga – Vićenca i Basano del grapa i Tamo daleko – Bruniko .
Da li ste Vi bili ili ste i dalje član nekog udruženja?
– Ja sam član dva Udruženja iz Trsta Pontes Mostovi i Vuk Karadžić a igram i folklor u ansamblu veterana Udruženja Pontes Mostovi i redovno učestvujemo na koncertima koji sami organizujemo u Trstu ili su organizovani u Srbiji i širom Evrope od strane folklornih udruženja iz Srbije ili iz dijaspore.
Kakva je saradnja sa drugim srpskim Savezima?
U sali Srpske pravoslavne crkvene Opštine Sveti Spiridon Čudotvorac u Trstu, 19. aprila 2015. godine formiran je Savez Srba u Italiji i izabrano je desetočlano predsedništvo. Prvi predsednik Saveza Srba Italije je bio Dušan Aleksić iz udruženja Sloga Vićenca i Basano del Grapa koji je ostao na toj funkciji do 07. maja 2023. godine i ima veliku zaslugu što se tiče formiranja i dosadašnjeg opstanka samog Saveza i učestvovao je na uspostavljanju prvih veza sa ostalim Savezima Srba u Evropi, prvenstveno Austrije, Francuske, Švajcarske, Slovenije i Republike Srpske, i na ostvarivanju saradnje, najviše po pitanju folklornih manifestacija, tako što je oformljen organizacioni odbor Evropske smotre srpskog folklora, koja se svake godine odvijala u drugoj državi.
Tokom pandemije virusa kovida, smanjili su se i međusobni kontakti, koji su ponovo uspostavljeni nakon Vidovdanskog sabora srpske dijaspore, koji je održan ove godine.
Lidija Radovanović sa članovima Saveza i srpskih udruženja
Foto: arhiva L. Radovanović
Kakva je saradnja Saveza sa italijanskim institucija?
– Mi smo vrlo cenjena i poštovana zajednica stranaca u Italiji i što samostalno, preko Udruženja, a poslednje četiri godine najviše zahvaljujući našoj generalnoj konzulki u Trstu, Ivani Stojiljković, saradnja sa italijanskim institucijama podignuta je na jedan veoma visoki nivo.
U Beogradu, u Konaku knjeginje Ljubice, 29. septembra otvorili smo izložbu fotografija „OD BALKANA DO TRENTINA. Odiseja srpskih zarobljenika tokom Prvog svetskog rata”. Ova izložba prvi put je realizovana u Kastelanu jula 2022. godine i rezultat je višegodišnje saradnje istorijskog instituta „Pro Loko Kastelano – Cej” iz Vile Lagarine i istorijske istraživačke laboratorije „Don Zanoli” iz Trentina sa Generalnim konzulatom Republike Srbije u Trstu. Zahvaljujući i ministru Nikoli Selakoviću, prvi put ove godine, u julu 2023. godine, svi zajedno smo prisustvovali u Trentinu na postavljanju spomen obeležja u znak sećanja na srpske civile i vojnike pale na toj teritoriji tokom Prvog svetskog rata.
Zahvaljujući inicijativi naše generalne konzulke u Trstu, a kasnije realizaciji naših nadležnih organa Ministarstva za Saobraćaj, infrastrukture i građevine, obnovljen je 15. septembra 2023. godine vozni saobraćaj, za sada samo teretni, ali radi se i na otvaranju vozne linije i za putnike, između Severnoistočne Italije i Srbije.
19. novembar 2022. godine na Trgu Mateoti u Vićenci, održana je svečanost povodom potpisivanja sporazuma o prijateljstvu između grada Vićence i beogradske Opštine Stari Grad. BEOGRADSKA OPŠTINA STARI GRAD I GRAD VIĆENCA – SPORAZUM O BRATIMLJENJU – Savez Srba
Svake godine u Trstu se odvija samit Zapadnog Balkana, a u okviru tih sastanaka, 2017. godine osnovano je Udruženje privrednih komora Zapadnog Balkana (WB6 CIF), čije predstavništvo se nalazi u okviru kancelarije Privredne komore Trsta. Predstavnik Privredne komore Srbije u Italiji je tada postavljen i kao odgovorni tog predstavništva.
Koja bi bila Vaša poruka Srbima u Italiji, a koja u rasejanju?
– I jednima i drugima prva i osnovna poruka je da pokušamo konačno da budemo složni po pitanju istorijske i duhovne vrednosti naše Srbije, nezavisno od naših političkih ili drugih različitih stavova i pogleda na svet i društvo uopšte, jer „Samo sloga Srbina spasava” nije samo popularni slogan, nego jedina mogućnost opstanka našeg naroda. Neprijatelja srpstva je i dalje puno, jaki su i spremni za svoje ciljeve, a mi, ako i dalje budemo nesložni bićemo sve slabiji.
Što se tiče Srbije i Italije, istorijska bliskost italijanskog i srpskog naroda, kao i pripadnost zajedničkom mediteranskom prostoru, su činjenice na kojima insistiramo i koje koristimo da predstavimo, kada god za to imamo mogućnost, organizujući književne večeri, izložbe i konferencije.
Na prostoru današnje Srbije rođeno je čak 18 rimskih imperatora. Rimski klasični pravnici postavili su temelje pravne nauke koje je prihvatila i pravna nauka savremene Srbije.
Istorija odnosa Srbije i Italije je isprepletana. Srbija će večito da pamti najblistaviji trenutak italijanskog prijateljstva zabeležen tokom jednog od najtežih istorijskih događaja – Prvog svetskog rata. Srpska vojska, sa obale Albanije, spašena je zahvaljujući operaciji brodova italijanske Kraljevske ratne mornarice te prebačena na drugu obalu mora, posebno u Bari i Brindizi a kasnije, i uz učešće francuskih i engleskih brodova, na Krf. Uloženi napor italijanske mornarice u njihovo spašavanje bio je veličanstven primer humanosti i požrtvovanosti. Solidarnost i ciljevi koji su nas tada povezali i danas vezuju italijanski i srpski narod.
Na prijateljstvo naša dva naroda nakratko je bačena senka i tokom Drugog svetskog rata, a i 1999. godine, bombardovanjem Srbije. Bili smo kažnjavani bez krivice, 1941. godine kada se u Italiji verovalo u fašizam, jedan ideološki koncept koji nije bio utemeljen na osnovnim civilizacijskim vrednostima, i 1999. godine, kada se verovalo da smo mi Srbi zločinci.
Ne snebivamo se da govorimo o tome, zato što prema prijateljima treba biti otvoren i zato što smo u prošlosti svi, manje ili više, grešili.
Iskreno prijateljstvo naša dva naroda ogleda se i u mnogim trenucima nakon Drugog svetskog rata. I danas kada se između nas nalaze zemlje bivše Jugoslavije, naša saradnja je, posebno u oblasti ekonomije, izvanredna, a na Kosovu i Metohiji, zahvaljujući prisustvu italijanske vojske, sačuvano je dosta srpskih crkvi i manastira, posebno Visoki Dečani.
Biografija
Lidija Radovanović je rođena u Beogradu. Preselila se iz Beograda u Trst, zbog studija, sa 18 godina. Nakon što je diplomirala na Ekonomskom fakultetu sa najboljim prosekom na Univerzitetu u Trstu, počela je da radi kao zaposlena u INSIEL S.p.A., in house IT kompaniji Regije Friuli Venecija Đulija, gde i dalje radi, prvo u Sektoru evropskih projekata, a sada je u Sektoru ljudskih resursa.
U okviru Sektora za ljudske resurse obavlja poslove iz oblasti zapošljavanja, obuke, organizacije procesa i razvoja kadrova, u cilju garantovanja sprovođenja planova uprave firme.
„Iako nemam teorijska znanja iz oblasti društvenih nauka, oduvek me je, gajeći veliku radoznalost i interesovanje, privlačila želja da shvatim uzroke i mehanizme društvenih i ljudskih pojava. Zbog toga sam nekoliko godina (od 2011. godine do 2015. godine) bila sindikalni predstavnik Sindikata FIM/CISL, dok sam od 2012. godine do juna 2016. godine bila deo konsultantskog tela za imigranate Grada Trsta, kao potpredsednica, a u maju 2016. godine sam izabrana u Regionalni savet za integraciju imigranata, funkcija regularno zaključena 2018. godine. U januaru 2017. godine izabrana sam za člana Komisije za rodnu ravnopravnost Grada Trsta u trajanju mandata do 2022. godine. Postala sam predsednica Saveza Srba u Italiji 7. maja 2023. godine”, dodala je Lidija za medijski portal Rasejanje.info
Uvek je volontirala i aktivno učestvovala u aktivnostima udruženja Auksilija, građanskog odbora Trsta Borgo Terezijano, Lions kluba Trst Evropa, udruženja Religije za mir, udruženja Saveza Srba u Italiji, institucije Srpske pravoslavne crkvene opštine u Trstu, takođe aktivno sarađujući sa našim Generalnim konzulatom Republike Srbije u Trstu.
