„Ove godine ASKD Vilhelmina Mina Karadžić obeležava 5 godina od svog osnivanja. Zamišljene su različite kulturne manifestacije, koje će biti obeležene u saradnji sa Srpskog pravoslavnom crkvom u iz Beča, Ambasadom RS u Austriji, Zavodom za proučavanje kulturnog razvitka Srbije, Karlovačkom gimnazijom iz Sremskih Karlovaca, Narodnog muzeja i biblioteke iz Kraljeva. Reč je o realizaciji projekta “Očuvanje srpskog kulturnog identiteta u Austriji”, koji je potpomognut sredstvima Uprave za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu i Ministarstva bez portfelja zaduženog za saradnju sa dijasporom”, istakla je predsednica društva Svetlana Matić.
Ove manifestacije će niti realizovane u septembru i oktobru ove godine. Prva u nizu, biće obeležavanje 200 godina od rođenja najpoznatijeg pesnika romantizma Branka Radičevića, u drugoj polovini septembra, sa predstavnicima Karlovačke gimnazije iz Sremskih Karlovaca, u Konzulatu RS, a uz učešće i podršku ambasadora Srbije u Beču, Marka Blagojevića.
„Planiramo da povodom petogodišnjice postojanja i rada Društva, objavimo Letopis, u kome će biti navedene sve naše dosadašnje aktivnosti. Društvo će, zajedno sa izdavačkom kućom Prometej iz Novog Sada, objaviti i na Sajmu knjiga u Beogradu, promovisati knjigu Bečki tragovi Srba”, dodala je predsednica Matić.
Projekat „Očuvanje srpskog kulturnog identiteta u Austriji” ima za cilj očuvanje kulturnog i jezičkog identiteta srpske dijaspore u Austriji, putem obeležavanja godišnjica bitnih stvaralaca i promovisanja i nematerijalnog kulturnog nasleđa, a koji su neraskidivo povezani sa srpskim kulturnim identitetom, kao i sa identitetom srpske dijaspore u Austriji. „Datumi i godišnjice koje će projekat obeležiti su: obeležavanje dva veka od rođenja Branka Radićevića (koji je živeo, stvarao i preminuo u Beču), predstavljanje Žičkog duhovnog sabora „Preobraženje” (kao jedinstvenog spoja duhovnog i kulturnog nasleđa) u saradnji sa Muzejem grada Kraljeva i Narodnom bibliotekom Stefan Prvovenčani iz Kraljeva, i predstavljanje nematerijalnog kulturnog nasleđa srpskog naroda u smislu gastronomije i kulture hrane kod Srba, uz učešće vodećeg istraživača Zavoda za proučavanje kulturnog razvitka Republike Srbije, Dejana Zagorca”, pojasnila je Svetlana Matić.
Projekat, takođe, daje značajan doprinos poboljšanju slike Republike Srbije i srpskog naroda u Austriji iz više razloga. „Branko Radičević je i danas jedan od najznačajnijih pesnika srpskog romantizma, i njegova dela su nezaobilazan deo školske lektire i svakodnevnog života (na primer, pesma „Pevam danju, pevam noću”. Žički duhovni sabor i Žička hrisovulja su takođe neraskidivi deo srpske kulture, i ovaj deo projekta takođe prikazuje sponu srpske zajednice sa Austrijom u smislu zajedničkih, univerzalnih hrišćanskih vrednosti. Treći deo projekta – predstavljanje srpske gastronomije kao nematerijalnog kulturnog nasleđa – takođe legitimiše i promoviše srpsku zajednicu kao autohtoni narod sa jedinstvenim kulturnim obrascima. Sva tri dela projekta osnažuju kulturni identitet Srba i Srbije u opštem smislu (i vrše promociju ćirilice kao nacionalnog pisma)”, istakli su u ime društva Vilhelmina Mina Karadžić, prof. Svetlana Matić, Dušan Borisavljević, mr Ana Gvozdenović, Mirjana Savić i Dejan Zagorac.
Prvi Žički duhovni sabor „Preobraženje” održan je 1992. godine, u vreme 19. takmičenja sela Srbije u Žiči, na inicijativu Književnog kluba Kraljevo. I mesto i datum održavanja ove manifestacije nose posebnu simboliku. Manastir Žiča oličava tradiciju i temelj srpske duhovnosti i državnosti, dok Preobraženje simbolizuje duhovni, kulturni i intelektualni preobražaj Srbije. Prva svečanost je otpočela poklanjanjem 1500 knjiga ogranku kraljevačke biblioteke u Žiči, u sklopu akcije Radio Beograda Knjiga solidarnosti. Prvi dobitnik nagrade je bio Dobrica Erić.
Naredne godine Književnom klubu Kraljevo priključile su se i druge kraljevačke ustanove kulture, a glavni pokrovitelj manifestacije postaje Skupština opštine Kraljevo (od 2008. godine Grad Kraljevo). Stručne i organizacione obaveze preuzeli su kraljevačka biblioteka, manastir Žiča, Narodni muzej Kraljevo, Kraljevačko pozorište i Zavod za zaštitu spomenika Kraljevo, kao i druge kulturne ustanove. Petočlani žiri, pravilnik o dodeljivanju Žičke hrisovulje i Spasovdan kao dan kada žiri objavljuje svoju odluku definisani su 2000. godine. U toku svog postojanja manifestacija je tri puta menjala ime. Prvobitni naziv je bio „Dani preobraženja”, a potom u periodu od 1993. do 1996. godine Srpski duhovni sabor „Dani preobraženja”. Današnji naziv Žički duhovni sabor „Preobraženje” manifestacija je dobila 1997. godine. Dodatnu potvrdu svog značaja Žički duhovni sabor „Preobraženje” dobio je blagoslovom episkopa žičkog Stefana, a potom i njegovih naslednika na čelu Eparhije žičke, vladike Hrizostoma i vladike Justina.
Žička hrisovulja predstavlja okosnicu ove manifestacije. Ona se dodeljuje pesniku čije ukupno delo predstavlja visoku vrednost u savremenoj srpskoj književnosti, koje izrasta na magistralnim tokovima srpske pesničke tradicije, delotvorno je spajajući sa pesničkim tradicijama svog vremena. Prvih godina je kao nagrada uručivana Žička hrisovulja iz manastirske ikonopisačke škole „Sveti Luka“, rađena na lipovoj dasci, sa zlatnom podlogom, kombinovanjem ikone i teksta. Od 1999. godine izgled nagrade je promenjen na ideju slikara Slobodana Lukovića. Od te godine nagrađeni pesnici dobijaju, pored Žičke hrisovulje, i ikonu Preobraženja Gospodnjeg. Hrisovulje se rade na pergamentu, rukom pisanim tekstom, minijaturama i voštanim pečatom.
Dobitnici:
Ranko Jovović (2014)
Đorđe Nešić (2015)
Živorad Nedeljković (2016)
Mošo Odalović (2017)
Stevan Tontić (2018)
Vladimir Jagličić (2019)
Milan Nenadić (2020)
Nikola Vujčić (2021)
Rade Tanasijević (2022)
Ljubivoje Ršumović (2023)
