Resavska biblioteka u Svilanjcu raspisala je 13. književni konkurs „Andra Gavrilović 2022” za književno stvaralaštvo na srpskom jeziku u dve oblasti. A znate li ko je bio Andra Gavrilović?
Bio je srpski istoričar, istoričar književnosti i književnik, čija dela i „pored plodnog spisateljskog rada dela nisu zauzela visoko mesto u istoriji srpske književnosti. Objavio je i nekoliko čitanki i antologija kao i više radova iz istorije i istorije književnosti od kojih se značajem izdvajaju monografija o svetom Savi (1900) kao i radovi o istoriji dubrovačke književnosti”, zapisano je o njemu na stranici istorijskabiblioteka.rs.
Prenosimo njegovu biografiju sa sajta andragavrilovic.wordpress.com u želji da se i u srpskoj rasejanju više sazna o ovom velikom književniku, čija je biografija Svetog Save prema oceni Sime Ćirkovića jedna je od najznačajnijih i najuspelijih radova o prvom srpskom arhiepiskopu .
Andra Gavrilović je rođen 29. juna 1864. g. u Svilajncu (po starom kalendaru). Otac Janićije – Janja je okružni i sreski načelnik, poreklom iz Gruže, a majka Dobrosava domaćica. Osnovnu školu je učio u Žabarima, a gimnaziju u Čačku, Beogradu i Kragujevcu, gde je maturirao 1883. godine. Filološko-istorijski odsek Filozofskog fakulteta u Petrogradu završio je 1887. godine.
Veoma je plodan pedesetogodišnji književni i naučni rad Andre Gavrilovića i broji nekoliko hiljada bibliografskih jedinica. U državnoj službi karijeru je počeo i završio kao gimnazijski profesor. Predavao je u gimnazijama u Kruševcu (1887-1888), Kragujevcu (1888 -1891) i Beogradu (1891-1894), u Učiteljskoj školi u Jagodini, gimnaziji u Nišu (1895-1899). Bio je šef korektora Državne štamparije (1899) i profesor gimnazije u Beogradu (1899-1904).
Usled neslaganja sa ministrom prosvete podneo je ostavku i ovaj čin obrazložio u članku Moja ostavka (1904). Zavidniju karijeru nije ostvario zbog učešća u polemikama sa istaknutim ličnostima onog vremena, ali i političkog angažovanja (član ondašnje Radikalne stranke). Kraljevim ukazom vraćen je u službu kao profesor gimnazije u Nišu (1905-1908), zatim profesor gimnazija u Šapcu (1908), a potom i u Beogradu (1909-1910). Na sopstvenu molbu penzionisan je 1910. godine.
Gavrilovićevo učestvovanje u političkom, naučnom i književnom životu Srbije nije prestalo penzionisanjem. 1914. godine po nalogu vlade boravi u poverljivim misijama u Vojvodini, Beču i Dubrovniku. Za vreme Prvog svetskog rata povlači se sa srpskom vojskom preko Albanije, da bi 1916. i 1917. godine boravio u Parizu, i održao više predavanja iz političke i kulturne istorije na francuskim književno-kulturnim večerima. Iz Pariza preduzima česta putovanja: boravi u Tosatu, na obali Atlanskog okeana (1917), Monte Karlu (1918).
U Francuskoj se obreo i 1920. g. i u februaru i martu održao predavanja iz kulturne istorije Srbije. U decembru 1922. putuje po Korzici u Ajačiju, a 1923. po Maroku, Tunisu i Alžiru. Posle povratka u Jugoslaviju nastavlja svoju publicističku delatnost, drži predavanja iz kulturne prošlosti.
Umro je 24. februara 1929. godine u Beogradu, a sahranjen je po izričitoj želji bez prisustva javnosti u krugu najbližih rođaka i retkih prijatelja u porodičnoj grobnici u Kragujevcu.
Andra Gavrilović je ostavio bogat naučni i književni rad. Objavljivao je pesme, pripovetke, romane, humoreske, drame. Istraživači su otkrili da je Gavrilović objavio nekoliko hiljada radova u časopisima, listovima i kalendarima pod više inicijala, pseudonima i šifara. Slavu je stekao studijama i člancima iz istorije književnosti u kojima se ogledao kao književni kritičar, istoričar književnosti i biograf. Držao je predavanja na različite teme iz kulturne istorije, pisao putopise. Prevodio je s ruskog, poljskog, slovačkog, slovenačkog, engleskog, nemačkog i francuskog jezika. Od savremenika bio je hvaljen, ali i osporavan. Polemisao je sa Jovanom Skerlićem, Pavlom Popovićem, Stanojem Stanojevićem, Jovanom Tomićem i dr. oko različitih književno-istorijskih problema. Uveo je u književnost Borisava Stankovića i napisao predgovor za njegovu prvu knjigu pripovedaka.
Retki su književni događaji koji koji su prošli bez njegovog učešća. Jedan je od osnivača Srpske književne zadruge 1892.,član književno-umetničke zajednice, Udruženja novinara (1897), Društva Svetog Save. Pokrenuo je i sarađivao u vodećim književnim časopisima. Posebno se istakao kao urednik časopisa i listova: Iskra,koju je osnovao (1898), Narod (1902), Truba (1908-1909), a bio je i saurednik ili član redakcije: Naroda (1896-1897), Kola (1889,1903) i Gradine (Niš, 1900).
Književni rad započeo je poezijom i prvu pesmu je objavio 1882.g. Preko sto pesama objavio je u ciklusima, spomenicama, u periodici, ili u samostalnim pesničkim zbirkama. Pesme su imale prigodan karakter, inspirisane su istorijskim i legendarnim događajima ili značajnim datumima iz srpske prošlosti i kulturne istorije. Zbirke pesama Majske noći (1891), Večernja rumen (1930).
U proznim radovima pisao je na istorijske teme nadahnute legendama, narodnim životom, često romantične, sa moralnim i patriotskim porukama i sa naglašenim osećanjem za epsku prošlost svoga naroda. Izdao je veliki broj zbirki pripovedaka (Dletom po steni, 1895, Ašinske priče (1896,1927) Snežno pramenje, 1898, Lepa Agnesa, istorijska pripovetka, 1926, Nevina čarobnica, Vatra se gasi, Kapetan Ika i njegovo vreme 1927, Beli snovi, Grlica, Šaren sneg,1928, Galebovi priče za decu, Pripovetka, 1930.
Za velike teme odabrao je formu romana. Romani Prve žrtve (1893, 1936) i Banjsko zlato (1894,1926) imali su po dva izdanja. Despotova vlastela (1896, 1927) i prethodni Banjsko zlato hvaljeni su od kritike i javnosti. Po izlasku iz štampe tiraž od 2000 primeraka bio je ubrzo rasprodat. Istorijski romani o kralju Milutinu i Simonidi i o gradnji manastira Banjske, o despotu Stefanu, pisani su nadahnuto, sa živim dočaravanjem istorijskih događaja, doneli su Andri popularnost i uspeh. Banjsko zlato i Despotovu vlastelu za štampu je preporučio Stojan Novaković i oba romana su osvojila za ono vreme prestižnu Kolarčevu nagradu – iz fonda Književne Zadužbine Ilije Milosavljevića Kolarca. Za čast i hleb, roman (1931).
Od ranih godina Andra je pisao i drame, pozorišne kritike ili prevodio drame stranih autora. Većinom su sačuvane samo u rukopisu. Andrija Humski, tragedija (1888), dramske slike U zori slobode, Deoba Jakšića, Romanca o ljubavi Omera i Merime (1924). Izvedene su dramske alegorije o Gunduliću i Steriji.
Savremenicima i današnjim čitaocima najpoznatiji je kao književni istoričar i biograf. Značajem se u njegovom opusu izdvajaju radovi iz istorije, iz usmene, narodne književnosti i dubrovačke književnosti.
Njegova biografija Svetog Save objavljena 1900.g. prema oceni Sime Ćirkovića, jedan je „od najznačajnijih i najuspelijih radova o prvom srpskom arhiepiskopu“. Objavio je i dela Prinos istoriji oslobođenja Srbije (1900), Iz srpske istorije, ličnosti i događaji (1901), Ko je Đemo Brđanin, rasprava (1901), Sima Milutinović prema Ilirstvu (1902), Beogradska Velika škola 1808-1903 (1902), Znameniti Srbi XIX veka (1901-1904), Dositije u Srbiji 1807-1811(1902), Narodne škole u Srbiji 1803-1815 (1903), Jubilarna spomenica (1904), Crtice iz Oslobođene Srbije, Književne slike (1904), Dvadeset srpskih narodnih pripovedaka (1906), Crtice iz života beogradske policije, Dositije u Beogradu (1911), Sedamdeset anegdota iz života srpskih književnika (1911), Istorija srpske i hrvatske književnosti narodnog jezika (1910), Istorija srpske i hrvatske književnosti usmenoga postanja (1912), Istorija srpske i hrvatske književnosti pokrajinsko-narodnog jezika (1913), Istorija srpske i hrvatske književnosti I-IV (1910-1913), Slovenska putovanja (1922), putopis, Srpska istorijska čitanka, knj. I-II (1925-1926), Jovan Rajić, Ljubomir P. Nenadović kao istoričar, Stogodišnjica Vukova bukvara (1927).
Đorđe Sp. Radojičić, piše o Gavriloviću kao istaknutom naučnom radniku u proučavanju našeg srednjeg veka, dok gore pobrojani prilozi o Dositeju, Vuku, Njegošu, Simi Milutinoviću, Đuri Jakšiću, Branku Radičeviću, Velikoj školi i narodnoj poeziji i danas čine nezaobilaznu građu za dalja proučavanja.
I Gavrilovićevim komparatističkim studijama poklonjena je dužna pažnja. On je uložio mnogo truda u otkrivanju i tumačenju veza između nas i drugih, pre svega Slovena. Nada Đorđević za njegov rad o Vaclavu Hanki piše da je „Jedan od najboljih, i svakako najtačniji i najobavešteniji članak…”.
Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu koji je završio 1887. godine. Radio je zatim kao profesor u Nišu i Beogradu. Intenzivno se bavio književnim stvaralaštvom. Književni rad započeo je pisanjem pesama da bi kasnije objavio nekoliko romana i zbirku pripovedaka. Ovi radovi imaju uglavnom istorijsku tematiku (o Srbiji u doba despota Stefana Lazarevića, o Maričkoj bici, roman o Ticanovoj buni i dr.). I pored plodnog spisateljskog rada njegova dela nisu zauzela visoko mesto u istoriji srpske književnosti. Objavio je i nekoliko čitanki i antologija kao i više radova iz istorije i istorije književnosti od kojih se značajem izdvajaju monografija o svetom Savi (1900) kao i radovi o istoriji dubrovačke književnosti.
