Na današnji dan rođen srpski književnik i advokat Timotije Bogoboj Atanacković

Na današnji dan 22. juna 1826. rođen je srpski književnik i advokat Timotije Bogoboj Atanacković. Prijatelj i vrsnik poete Branka Radičevića, Vukovac i začetnik romantične proze na vukovim osnovama. Bio je jedan od prvih, koji je svoja dela objavio po reformisanom pravopisu Vuka Stefanovića Karadžića. U istoriji srpske književnosti zapamćen je kao utemeljivač srpske romantičarske novele i kao pisac romana „Dva idola”, najvažnijeg romana srpskog romantizma. Pored romana i novela, pisao je i poeziju i putopise.

Reklama

Rođen je u Baji (Mađarska). Atanacković je poticao iz ugledne srpske trgovačke porodice Austrijskog carstva. Kao dete susretao se sa stvaralaštvom Dositeja Obradovića, Vuka Karadžića i srpskim narodnim pesmama. U skladu sa romantičarskim stremljenjima srpske obnove, Timotije je svoje grčko ime posrbio i prozvao se Bogobojem. Studije prava je upisao 1844. na Pravnoj akademiji u Požunu (Bratislavi). U Požunu je se družio sa Svetozarom Miletićem i Jovanom Živkovićem. Studije nastavlja u Pešti a završava u Beču, gde je stupio u vezu sa tadašnjom srpskom omladinom koja se okupljala oko Vuka Stefanovića Karadžića i zalagala se za uvođenje narodnog jezika u književnost. U gostionici „Kod kugle” upoznao se sa Brankom Radičevićem, Đurom Daničićem i drugim viđenijim Srbima. Za Radičevića ga je vezivalo istinsko prijateljstvo koje će negovati do Brankove smrti.

Sa 22 godine, učestvovao je u Srpskoj revoluciji 1848—1849, jednoj od liberalno-nacionalnih revolucija koje su izbile širom Evrope proleća te godine. Bio je član izaslanstva, koje je tražilo od patrijarha Josifa Rajačića da iznese i pred narodom pročita stare privilegije, koje su austrijski carevi izdali srpskom narodu. Učestvovao je u Velikoj, majskoj, narodnoj skupštini u Sremskim Karlovcima 13. maja.

Zbog učešća u radu Majske skupštine, ali i zbog agitovanja u narodu, mađarski preki sud počeo je da traži Atanackovića kako bi ga osudio na smrt. Znajući da se pred prekim sudom teško može odbraniti, Atanacković je pobegao u Beč, a potom u Pariz. U Francuskoj je naučio francuski jezik i usvojio francuske kulturne obrasce kojih će se držati do kraja života. Vratio se u Baju u jesen 1849.

Tokom 1848. i 1850. putovao je po Nemačkoj, Švajcarskoj, Francuskoj, Holandiji i Italiji. Svoj put redovno je opisao u„Srpskim novinama”. U rodni grad Baju se vratio 1852., otvorivši advokatsku kancelariju. Ubrzo nakon dolaska zaljubio se u Helenu Stojanović. Ipak do venčanja nije došlo, najverovatnije zbog protivljenja njene majke. Atanacković se oženio drugom devojkom Marijom Davidović iz Budima 1855. Sa njom je dobio dvoje dece. Postao je vrlo uspešan advokat i opštinski savetnik. Umro je od tuberkuloze u Baji 9. septembra 1858, u trideset i drugoj godini života.

Iza sebe je ostavio roman Dva idola, novele Krvava osveta, Efrosina, Dve sestre, Ljjubeznik i udvarač, Ubica, Mati i kći, Nanka, Hajduci, Bunjevka, Rukavice, Tri zelene šibljike, Dva poljupca. Tu su i putopisi Pisma srpskoga putnika i Dodatak pismima srpskog putnika, zbirke pesama Posestrimi i Zvezdi Danici, kao i dnevnici Berlin, Nacrt za dramu.

„Ala je lepa zemlja to Srpsko Vojvodstvo, — pravo da je Srpska zemlja, al i jeste gnezdo od sokolova — baš je Bog krasnu zemlju stvorio za krasan narod! — Lepo je lepo to Srpsko Vojvodstvo, u njemu je Bačka i Banat, prostrana ravnica, ili bolje reći golema bašča od svakog bilja, a osobito od pšenice i druge rane, koje oko ne može ppregledati, po kojima se odeanjuju silne regele konja i čoporovi druge stoke, kojoj broja nema. U njemu je Srem sa svojim gorama i dolinama, brdima i planinama, sa svojim lepim voćnjacima i vinogradima, sa šumama koje su neprohodne. Plaho Dunavo, plava Tisa i druge ponosite reke jesu bogaština Vojvodstva, kakve nema svaka zemlja. u Vojvodstvu ima svake prirodne krasote. Kakvi predela? Oko i se od miline ne može da nagleda, — tako su divni i krasni“ –  napisao je Bogoboj Atanacković u delu Dva idola, Deo I, Beč, 1851.